Tập gym ở tuổi dậy thì có bị lùn? – Hiểu đúng để tập luyện an toàn

Tuổi dậy thì là giai đoạn phát triển quan trọng của cơ thể, đặc biệt là chiều cao. Chính vì vậy, nhiều phụ huynh và các bạn trẻ lo ngại việc tập gym trong giai đoạn này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao, khiến cơ thể bị “lùn”. Tuy nhiên, sự thật có phải như vậy không?

Sự phát triển chiều cao ở trẻ nhỏ trong giai đoạn dậy thì

Sự phát triển chiều cao của trẻ em trong xuyên suốt giai đoạn dậy thì dựa trên sự kết hợp của việc thay đổi nồng độ hormone đi kèm với sự tăng trưởng nhanh chóng của cơ thể.

Sự khởi đầu của tuổi dậy thì kích hoạt sự gia tăng sản xuất các hormone sinh dục, ví dụ như hormone estrogen ở các bé gái và testosterone ở các bé trai. Đây đều là những hormone đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích sự phát triển thể chất của trẻ.

Bên cạnh các hormone sinh dục kể trên, giai đoạn dậy thì cũng gia tăng nồng độ hormone tăng trưởng trong cơ thể, góp phần thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của xương và cơ bắp, dẫn tới sự phát triển đáng kể về chiều cao của trẻ.

Ở các bé gái, sự phát triển nhanh chóng về chiều cao sẽ bắt đầu trong khoảng từ 6-12 tháng trước kỳ kinh nguyệt đầu tiên (thời điểm 9-10 tuổi). Trong xuyên suốt quá trình dậy thì, trung bình 1 năm trẻ có thể gia tăng chiều cao thêm khoảng 8cm mỗi năm.

Ở các bé trai, quá trình này thường diễn ra muộn hơn, vào khoảng 11-12 tuổi. Trong xuyên suốt giai đoạn có sự gia tăng chiều cao vượt trội này, trung bình 1 năm trẻ có thể cao thêm khoảng 9cm mỗi năm.

Tập gym ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao của trẻ nhỏ?

Thực chất, sự phát triển chiều cao của trẻ nhỏ dựa trên sự phát triển dài ra liên tục của đĩa tăng trưởng trong suốt quá trình dậy thì. Đây là các đĩa sụn có tính dẻo nằm ở đầu xương dài của trẻ nhỏ, ví dụ như xương đùi ở chi dưới và xương cánh tay ở chi trên.

Trong quá trình dậy thì, lớp sụn trong (gắn liền với xương) sẽ hoá cứng và trở thành một phần của xương dài. Bên cạnh đó, lớp sụn ngoài mới liên tục được sản sinh, tạo điều kiện cho xương phát triển về chiều dài sau này.

Quá trình này sẽ được điều khiển bới các hormone của cơ thể, bao gồm hormone tăng trưởng, hormone tuyến yên và hormone sinh dục.

Có ý kiến cho rằng việc tập luyện kháng lực khiến cho lớp sụn tại đĩa tăng trưởng bị hoá cứng nhanh hơn trong khi lớp sụn mới không kịp sinh mới. Người ta tin rằng điều này khiến làm hạn chế tiềm năng phát triển chiều cao ở trẻ nhỏ trong giai đoạn dậy thì.

Tuy nhiên, một nghiên cứu được công nhận bởi Học viện Y khoa Hoa Kỳ (AAP), Hiệp hội Thể thao Đại học Quốc Gia (Mỹ) (NCAA) và Hiêp hội Sức mạnh và Thể chất Quốc gia (Mỹ) (NSCA) cho thấy: “Những lo ngại rằng việc tập luyện kháng lực sẽ làm tổn thương đĩa tăng trưởng của thanh thiếu niên không được chứng minh bằng các báo cáo khoa học hoặc báo cáo lâm sàng. Mặt khác, các báo cáo đó cho thấy rằng áp lực cơ học đặt lên cơ thể đang phát triển đĩa tăng trưởng từ các bài tập kháng lực hoặc các môn thể thao gây căng thẳng cao như thể dục dụng cụ hoặc cử tạ có thể có lợi cho sự hình thành phát triển xương”. (1)

Nghiên cứu khác cho thấy tập luyện kháng lực đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng khối lượng xương trong và trước quá trình dậy thì. Điều này giúp tối ưu hoá quá trình phát triển chiều cao ở trẻ nhỏ. (2)

Như vậy, có thể thấy hiện tại không có bằng chứng gì khẳng định việc tập gym cho trẻ nhỏ ở lứa tuổi dậy thì làm chậm hay ngăn chặn sự phát triển chiều cao ở trẻ nhỏ. Bên cạnh đó, các hình thức tập luyện kháng lực còn được chứng là đem lại những lợi ích rất lớn cho sự phát triển toàn của trẻ em trong thời điểm này.

Lợi ích của tập gym cho trẻ ở tuổi dậy thì

• Phát triển sức mạnh và cơ bắp

Tập luyện kháng lực giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện khả năng thực hiện các hoạt động thể chất hàng ngày và thể thao ở trẻ nhỏ. Điều này làm nguy cơ trẻ mắc phải các chấn thương hoặc bị ngã sau này.

Bên cạnh đó, các hoạt động như nâng tạ giúp củng cố xương chắc khoẻ, làm giảm nguy cơ loãng xương sau này.

• Phát triển kỹ năng vận động

Trẻ em được hướng dẫn và giám sát tập luyện bởi chuyên gia có thể phát triển kỹ năng vận động cơ bản như chạy, nhảy, leo trèo giúp chúng tham gia vào các hoạt động thể thao và trò chơi hiệu quả hơn

Hơn thế nữa, tập luyện kháng lực giúp cải thiện sự phối hợp và giữ thăng bằng, giảm nguy cơ chấn thương do ngã và các tại nạn khác.

• Cải thiện tâm lý và sự tự tin

Tập luyện thể chất nói chung giúp làm giảm căng thẳng, lo âu, từ đó cải thiện tâm trạng và cảm xúc của trẻ nhỏ. Điều này góp phần làm tăng sự tự tin của trẻ khi giao tiếp xã hội hoặc tham gia các hoạt động cộng đồng.

Bên cạnh đó, việc phát triển những kỹ năng vận động và sức mạnh cũng giúp trẻ có sự tự tin cao hơn về khả năng thể chất, dẫn đến tinh thần lạc quan hơn.

• Cải thiện sức khoẻ tổng thể

Các bài tập kháng lực, thể lực giúp cải thiện chức năng tim mạch và khả năng lưu thông máu, từ đó tăng cường sức khoẻ tim mạch tổng thể. Giúp trẻ giảm thiểu nguy cơ bị khó thở hoặc mắc phải các căn bệnh tim mạch sau này.

Bên cạnh đó, những đứa trẻ tham gia tập luyện từ sớm được chứng minh là có nguy cơ mắc phải những căn bệnh mãn tính như béo phì, tiểu đường, cao huyết áp… thấp hơn so với những đứa trẻ có lối sống lười vận động.

• Phòng ngừa chấn thương

Sự phát triển cơ bắp và kỹ năng vận động thông qua việc tập luyện kháng lực dưới sự giám sát của chuyên gia từ sớm giúp trẻ giảm nguy cơ chấn thương khi tham gia các hoạt động thể chất.

Ngoài ra, trẻ sẽ có khả năng chịu đựng tốt hơn khi tham gia các yêu cầu về thể chất và có khả năng hồi phục nhanh hơn nếu không may mắc phải chấn thương trong hoạt động hàng ngày hay trong lúc chơi thể thao.

Những lưu ý khi hướng dẫn trẻ tập gym ở tuổi dậy thì

• Xác định đúng giai đoạn phát triển hiện tại của trẻ dựa trên tuổi sinh học để thiết kế chương trình tập luyện và lựa chọn bài tập phù hợp. Trong giai đoạn tiền dậy thì nên tập trung phát triển các Kỹ năng vận động cơ bản (FMS) và khả năng giữ thăng bằng cho trẻ.
• Trong giai đoạn dậy thì và sạu dậy thì nên tập trung hơn vào phát triển sức mạnh, tốc độ, sự nhanh nhẹn và kỹ năng thể thao chuyên biệt ở môn thể thao mà trẻ tham gia.
• Xuyên suốt quá trình tập luyện, luôn luôn phải có sự giám sát của chuyên gia để đảm bảo trẻ thực hiện động tác đúng kỹ thuật và phòng tránh chấn thương.
• Tránh việc tập luyện quá sức, cường độ buổi tập chỉ nên xoay quanh khoảng 60-80% mức độ nỗ lực của trẻ.
• Bên cạnh hoạt động tập luyện, HLV cũng cần thiết kế chế độ dinh dưỡng và tư vấn thói quen sinh hoạt lành mạnh để giúp trẻ có sự phát triển toàn diện.

Tài liệu tham khảo

1. Lloyd, R. S., Faigenbaum, A. D., Stone, M. H., Oliver, J. L., Jeffreys, I., Moody, J. A., Brewer, C., Pierce, K. C., McCambridge, T. M., Howard, R., Herrington, L., Hainline, B., Micheli, L. J., Jaques, R., Kraemer, W. J., McBride, M. G., Best, T. M., Chu, D. A., Alvar, B. A., & Myer, G. D. (2014). Position statement on youth resistance training: the 2014 International Consensus. British journal of sports medicine, 48(7), 498–505. Position statement on youth resistance training: the 2014 International Consensus
2. Vicente-Rodríguez G. (2006). How does exercise affect bone development during growth?. Sports medicine (Auckland, N.Z.), 36(7), 561–569. https://doi.org/10.2165/00007256-200636070-00002